Prawo do wypoczynku jest jednym z fundamentalnych uprawnień Pracowników. Sposób obliczania należnych Pracownikowi dni wolnych od pracy oraz właściwe naliczenie nadgodzin, przepracowanych przez Pracownika, mogą niekiedy sprawiać trudności w sytuacjach odbiegających od standardowych – tj. w przypadku młodych Pracowników oraz Pracowników, pracujących na część etatu.
Prawo do Urlopu
Zgodnie z art. 152 Kodeksu Pracy, każdemu Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Pracownik ma prawo do skorzystania z urlopu w wymiarze:
- 20 dni, gdy jego staż pracy jest krótszy niż 10 lat;
- 26 dni, gdy jego staż pracy wynosi co najmniej 10 lat.
Należy przy tym pamiętać, że Kodeks Pracy zakłada udzielenie Pracownikowi urlopu w dni, które są jego dniami pracy, gdzie 1 dzień urlopu oznacza 8 godzin pracy. Nie jest możliwym zrzeczenie się urlopu wypoczynkowego, nawet w zamian za wypłatę ekwiwalentu finansowego.
Jednocześnie, należy pamiętać o tym, że Pracownik, który podejmuje pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów Pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.
Wymiar urlopu dla studiujących Pracowników i niepełnoetatowców
W przypadku Pracowników zatrudnionych na niepełny etat, wymiar urlopu ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, z zaokrągleniem niepełnego dnia w górę do pełnego dnia.
Ustawodawca przyjął również możliwość zaliczenia czasu edukacji jako stażu pracy, przyjmując, że do okresu pracy, zalicza się z tytułu ukończenia:
- zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata;
- średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat;
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat;
- średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata;
- szkoły policealnej – 6 lat;
- szkoły wyższej – 8 lat.
Należy jednak pamiętać, że powyższe okresy nie ulegają sumowaniu (np. ukończenie średniej szkoły ogólnokształcącej wraz z szkołą wyższą, nie zalicza się jako 12 lat stażu pracy Pracownika). Analogiczna sytuacja dotyczy również Pracownika, odbywającego naukę, podczas pracy zawodowej – w tej sytuacji Pracownik ma prawo wyboru korzystniejszego wariantu obliczenia czasu pracy (np. zaliczenia 8 lat stażu pracy, podczas pracy w trakcie trwania 3-letnich studiów licencjackich).
Obliczanie nadgodzin dla Pracowników zatrudnionych na część etatu
Kwestie właściwego sposobu obliczania nadgodzin dla osób zatrudnionych na część etatu, a co za tym idzie, również obliczenia wynagrodzenia za nie, od dawna budziły kontrowersje, wobec niejasnych przepisów Kodeksu Pracy w tej kwestii. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 19 października 2023 r. (sygnatura C-660/20, sprawa Lufthansa CityLine) przyniósł istotne zmiany w tej materii.
Trybunał uznał, że Pracodawca nie może płacić za nadgodziny Pracownikom zatrudnionym na część etatu dopiero po realizacji przez nich godzin dla pracy na pełen etat. Zgodnie z wyrokiem, Pracownicy zatrudnieni na część etatu powinni otrzymać dodatek za nadgodziny już po przekroczeniu swojego wymiaru pracy, czyli np. już po czterech godzinach, niezależnie od postanowień zawartych w umowie o pracę.
W praktyce, zasady obliczania nadgodzin dla niepełnoetatowców stały się teraz bardziej klarowny. Pracodawcy powinni uwzględnić fakt, że Pracownik pracuje na część etatu i obliczyć nadgodziny proporcjonalnie do czasu faktycznie przepracowanego w stosunku do pełnego etatu. Innymi słowy, nadgodziny należy obliczać proporcjonalnie do liczby godzin przepracowanych w stosunku do czasu, który należy do pełnego etatu. Jednocześnie należy mieć na względzie, że niniejsze orzeczenie otwiera Pracownikom drogę do ewentualnych roszczeń sądowych za niewypłacone nadgodziny z okresu ostatnich 3 lat.
Podsumowanie
Mając na uwadze specyficzne sytuacje związane z zatrudnianiem Pracowników, pobierających naukę oraz Pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, Pracodawcy powinni ze szczególną uważnością stosować przepisy Kodeksu Pracy, dotyczące wypoczynku tych Pracowników. Wyrok TSUE z 19 października 2023 r. przyniósł istotne zmiany w kwestii zasad wynagrodzenia za nadgodziny dla Pracowników zatrudnionych na niepełny etat. Orzeczenie TSUE nie zmienia co prawda prawa, jednak kształtuje praktykę w tym zakresie, co dla Pracodawców oznacza konieczność dostosowania swoich procedur. Nasz Zespół nieustannie pozostaje do Państwa dyspozycji i chętnie wspomoże Państwa w upewnieniu się, że działania podejmowane przez Państwa Organizację są zgodne z obowiązującymi przepisami prawa pracy!
Autorka:
Zofia Kwiatkowska, Asystentka radców prawnych
