Zmiany w Kodeksie pracy umożliwią pracodawcom wyrywkową kontrolę trzeźwości – analiza projektu

Wśród projektów nowelizacji Kodeksu pracy, które w ostatnich tygodniach trafiły do Rządowego Centrum Legislacyjnego, jest również projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Impulsem do wprowadzenia zmian w obszarze kontroli pracowników na obecność alkoholu jest obecna regulacja prawna, która de facto uniemożliwia przeprowadzenie takich kontroli, oraz postulaty zgłaszane przez samych pracodawców, wskazujące na coroczny wzrost liczby wypadków przy pracy, spowodowanych nietrzeźwością pracowników.

Istota rozwiązań przewidzianych w zakresie kontroli trzeźwości pracowników

Nie dość, że w obowiązującym porządku prawnym brak mechanizmów wprost zezwalających pracodawcom na przeprowadzenie kontroli trzeźwości pracowników przed dopuszczeniem ich do pracy, sytuację komplikują dodatkowo przepisy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2016/679 w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO).

Problematyczny jest zwłaszcza brak podstaw prawnych do niedopuszczenia do wykonywania pracy tych pracowników, wobec których zachodzi podejrzenie znajdowania się pod wpływem alkoholu. Pracodawca ma jedynie prawo do zawiadomienia odpowiednich służb, które w ramach nadanych im kompetencji mogą zbadać stan trzeźwości pracownika. Oznacza to, że pracodawca nie może samodzielnie, poza wezwaniem służb, podjąć skutecznie jakichkolwiek kroków w tym kierunku.

Projektowana regulacja, która umożliwi pracodawcom przeprowadzenie wyrywkowej kontroli pracowników na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do niego zdaje się być odpowiedzią na tę sytuację.

Jak wygląda wyrywkowa kontrola trzeźwości według projektowanych przepisów?

Projekt ustawy przewiduje możliwość kontroli trzeźwości pracowników, przy spełnieniu określonych przesłanek. Kontrola będzie możliwa jedynie w sytuacji:

• jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia;
• a samo badanie odbywać się będzie jedynie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego, za pomocą urządzenia posiadającego ważne świadectwo wzorcowania lub kalibracji.

Obowiązki pracodawcy

Zgodnie z treścią projektu, pracodawca chcący przeprowadzać wyrywkowe kontrole pracowników zobligowany będzie do:

• wprowadzenia w regulaminie pracy zasad przeprowadzania kontroli;
• ustalenia grupy pracowników objętych kontrolą;
• oraz ustalenia sposobu jej przeprowadzania.

Obowiązkiem pracodawcy w przypadku wykazania obecności alkoholu wskutek przeprowadzonej kontroli albo w przypadku uzasadnionego podejrzenia nietrzeźwości pracownika będzie niedopuszczenie takiego pracownika do pracy. Dodatkowo, obie strony stosunku pracy będą mogły żądać przeprowadzenia ponownego badania stanu trzeźwości pracownika przez uprawniony organ.

Kontroli trzeźwości będą mogły podlegać również osoby będące stroną umowy innej niż umowa o pracę.

Ocena prognozowanych zmian

Proponowane zmiany w zakresie kontroli trzeźwości pracowników z całą pewnością mogą przyczynić się do ogólnej poprawy bezpieczeństwa wszystkich pracowników, poprzez zminimalizowanie liczby wypadków przy pracy z powodu nietrzeźwości oraz wykluczenia sytuacji, w których pracownik zostaje dopuszczony do pracy w stanie wskazującym na obecność alkoholu w organizmie.

Otwartym pytaniem pozostaje natomiast samo wprowadzenie tego mechanizmu kontroli – na ten moment bowiem nie do końca wiadomo, kiedy można uznać, że wprowadzenie kontroli trzeźwości jest niezbędne dla życia i zdrowia pracowników. Jakie konkretnie przesłanki muszą wystąpić, by pracodawca mógł skorzystać z tej możliwości? I wreszcie, w jaki sposób pracodawca miałby wykazać zaistnienie tych okoliczności na wypadek ewentualnej kontroli? Miejmy nadzieję, że te i inne wątpliwości zostaną rozwiane w dalszym procesie legislacyjnym, do czasu wprowadzenia regulacji na stałe do polskiego porządku prawnego.

O postępach prac nad projektem i znaczących zmianach w jego treści będziemy na bieżąco informować na łamach bloga.

Autorki:
Karolina Barałkiewicz-Sokal, Radczyni prawna
Paula Staszak-Urbańska, LL.M., Aplikantka radcowska