6 lutego 2023 r. w Dzienniku Ustaw została opublikowana nowelizacja Kodeksu pracy w zakresie pracy zdalnej oraz kontroli trzeźwości wśród pracowników. Wiele pytań budzi możliwość przeprowadzenia przez pracodawcę kontroli trzeźwości pracownika pracującego zdalnie. Czy i jak pracodawcy mogą ją zastosować w takim wypadku?
Kiedy pracodawca może w ogóle zastosować kontrolę trzeźwości?
Pracodawca dzięki nowelizacji kodeksu pracy od 21 lutego 2023 r. będzie miał uprawnienie do kontroli trzeźwości na dwa sposoby:
- prewencyjnie – przed dopuszczeniem pracownika do pracy lub w trakcie pracy;
- w wyniku podejrzenia – gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w czasie pracy.
Ponadto, kontrolę trzeźwości w zakładzie pracy pracodawca będzie mógł przeprowadzić tylko gdy:
- jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia;
- kontrola odbywa się z poszanowaniem godności oraz innych dóbr osobistych pracownika;
- kontrola jest przeprowadzona za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie (alkomat / analizator wydechu).
A co w sytuacji, gdy mamy do czynienia z pracownikiem świadczącym pracę zdalnie?
Z jednej strony, nowe przepisy nie wykluczają wprost możliwości przeprowadzenia kontroli trzeźwości wśród pracowników wykonujących pracę zdalną.
Kryterium podlegania kontroli trzeźwości nie zależy od tego czy pracownik pracuje zdalnie czy nie, ale od tego w jakiej jest grupie pracowniczej i czy ta grupa jest objęta możliwością badania trzeźwości w treści stosownych regulaminów wewnątrzzakładowych.
Z drugiej strony pojawia się pytanie, czy w przypadku pracowników zdalnych możliwe jest w ogóle spełnienie przesłanki niezbędności ochrony życia i zdrowia lub ochrony mienia, która uprawnia pracodawcę do przeprowadzenia kontroli.
Już teraz środowiska pracownicze wskazują, że w przypadku nietrzeźwej osoby pracującej zdalnie istnieje ryzyko zniszczenia mienia pracodawcy (np. komputera, drukarki, telefonu komórkowego), co tym samym uzasadnia wprowadzenie kontroli trzeźwości.
Otwartym pytaniem pozostaje jednak, czy potrzeba ochrony mienia jest w tym wypadku wystarczająca do wprowadzenia kontroli trzeźwości.
Czy powinniśmy zatem kontrolować trzeźwość pracowników zdalnych?
Biorąc pod uwagę powyższe oraz mając na uwadze:
- literalne brzmienie przepisów wprowadzających kontrolę trzeźwości, które uzasadniają kontrolę trzeźwości jedynie w trzech wyraźnie wskazanych przypadkach;
- trudności w uzasadnieniu niezbędności ochrony życia i zdrowia w przypadku pracowników zdalnych;
- trudności organizacyjno-techniczne w przeprowadzeniu takiej kontroli w mieszkaniu pracownika lub innym miejscu przez niego wskazanym;
naszą rekomendacją jest nieobejmowanie pracowników zdalnych kontrolą trzeźwości w regulaminie pracy.
Wydaje się, że w sytuacji podejrzenia przypadków nietrzeźwości u pracownika zdalnego skuteczniejszym działaniem pracodawcy będzie wezwanie odpowiedniego organu do miejsca pracy pracownika lub ograniczenie pracy zdalnej w grupie pracowników pracujących zdalnie.
Ponieważ jednak kontrola trzeźwości została dopiero wprowadzona do Kodeksu pracy, czekamy jak rozwinie się praktyka w tym zakresie. Być może wówczas będziemy mieli jednoznaczne rekomendacje ze strony organów w kwestii możliwości przeprowadzania kontroli trzeźwości wśród pracowników zdalnych.
Autorzy:
Paula Staszak-Urbańska, LL.M., Aplikantka radcowska
Radosław Jastrzębski, Aplikant radcowski
