Czy w przypadku braku zwrotu może rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia? Jakie są zasady dotyczące wykonywania poleceń pracodawcy w przypadku usprawiedliwionej nieobecności pracownika?
W świetle postanowienia Sądu Najwyższego z 24 lutego 2022 r. o sygnaturze II PSK 309/21, powyższe kwestie wydają się być w końcu jednoznacznie rozwiązane. Przyjrzyjmy się kwestiom prawno-pracowniczym, które zdaniem Sądu Najwyższego mogą mieć znaczący wpływ na relacje między pracodawcami a pracownikami.
Żądanie zwrotu samochodu służbowego
W omawianym orzeczeniu pracownik był zatrudniony na stanowisku kierownika sprzedaży na podstawie umowy o pracę na czas określony. Strony stosunku pracy podpisały dokument powierzający pracownikowi mienie pracodawcy w postaci samochodu służbowego.
Zgodnie z tym dokumentem, pracownik miał obowiązek zwrócić samochód służbowy jedynie w przypadku:
- zmiany stanowiska pracy lub
- rozwiązania stosunku pracy.
W czasie trwania stosunku pracy pracownik udał się na zwolnienie lekarskie. Pracodawca domagał się w tym czasie zwrotu powierzonego wcześniej samochodu służbowego poprzez:
- wysłanie do pracownika prośby o wskazanie miejsca wydania samochodu służbowego;
- wysłanie do pracownika pisma z odwołaniem upoważnienia do używania samochodu służbowego i jednoczesnym wezwaniem do wydania samochodu służbowego.
Pracownik zlekceważył żądanie zwrotu samochodu służbowego, co skutkowało rozwiązaniem przez pracodawcę umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych powodujących utratę zaufania do pracownika, a polegającym na lekceważeniu i bezpodstawnym niewykonaniu polecenia służbowego pracodawcy.
W odpowiedzi na powyższe pracownik wniósł do sądu pozew o odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę.
Czy pracodawca mógł żądać zwrotu samochodu służbowego w czasie usprawiedliwionej nieobecności pracownika?
W ocenie Sądu Okręgowego w sprawie będącej przedmiotem rozważania może, i to choćby z tego powodu, że powierzony samochód stanowił w tym czasie własność pracodawcy, a co za tym idzie, pracodawca-właściciel samochodu może żądać jego zwrotu w każdym czasie.
Od wyroku Sądu Okręgowego apelację wniósł pracownika, wskazując na koniczność wyjaśnienia przez Sąd Najwyższy zagadnień prawnych takich jak:
- czy pracownik musi wykonywać polecenia pracodawcy w czasie usprawiedliwionej nieobecności w pracy z powodu choroby?
- w jakich warunkach brak wykonania takiego polecenia może być uznany za przypadek ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, skutkujący rozwiązaniem przez pracodawcę umowy o pracę?
Odmowa zwrotu jako przyczyna uzasadniająca rozwiązanie umowy o pracę
Sąd Najwyższy wskazał w tym zakresie na art. 124 Kodeksu pracy, z którego wynika, że pracownik otrzymuje od pracodawcy mienie z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się, a pracodawca ma pełne prawo żądać zwrotu powierzonego mienia, niezależnie od etapu trwania stosunku pracy.
Pracownik, otrzymując mienie pracodawcy, nie staje się jego właścicielem; jedynie korzysta z niego w ramach wykonywania obowiązków służbowych. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracodawca może żądać zwrotu tego mienia w dowolnym momencie.
Istotne jest, aby pracodawca, chcąc skorzystać z prawa do zwrotu mienia, poinformował pracownika odpowiednio wcześnie. Komunikat ten powinien zawierać precyzyjne informacje dotyczące miejsca oraz terminu, w którym pracownik ma zwrócić powierzone mu mienie.
W świetle tych rozważań Sąd Najwyższy wskazał, że pracodawca ma prawo żądać zwrotu mienia od pracownika, nawet gdy ten przebywa na zwolnieniu lekarskim.
Kluczowym elementem jest zachowanie zasady lojalności oraz ochrony interesów pracodawcy. Niepodporządkowanie się poleceniu pracodawcy w postaci zwrotu samochodu służbowego stanowi ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych, przede wszystkim w postaci naruszenia obowiązku ochrony mienia pracodawcy. Naruszenie zasady lojalności pracownika wobec pracodawcy, która oznacza powstrzymywanie się przez pracownika od działań zmierzających do wyrządzenia pracodawcy szkody lub powodujących samo zagrożenie interesów pracodawcy, może powodować utratę zaufania pracodawcy do pracownika i stanowić podstawę rozwiązania umowy o pracę.
Podsumowanie
Analiza powyższych zagadnień może dostarczyć cennych informacji na temat granic i odpowiedzialności stron w trakcie stosunku pracy.
W perspektywie przepisów Kodeksu pracy analiza przypadków takich jak opisany wyżej, rzuca światło na istotę odpowiedzialnego gospodarowania mieniem powierzonym pracownikowi. Zrozumienie zasad dotyczących zwrotu mienia powierzonego ma kluczowe znaczenie dla utrzymania równowagi między prawami pracodawcy a pracownika.
Wydaje się, że spór o to, czy w czasie zwolnienia lekarskiego można wymagać od pracownika, by ten zwrócił pracodawcy samochód służbowy, traci na znaczeniu, choć pamiętajmy, że na ugruntowaną linię orzeczniczą w tym temacie musimy jeszcze poczekać.
Autorka:
Paula Staszak-Urbańska, Aplikantka radcowska
