Od prawie półtora roku czekamy na implementację dyrektywy o sygnalistach, jednak ustawodawcy niespieszno do realizacji tego obowiązku. Kilkukrotnie zastanawialiśmy się już na łamach naszego bloga, czy kolejny zaprezentowany projekt ustawy jest już tym ostatecznym. Pod koniec sierpnia 2022 r. wydawało się, że implementacja dyrektywy przyśpieszy, ponieważ Komisja Europejska 15 lipca 2022 r. wystosowała do wielu państw członkowskich komunikat wzywający do złożenia wyjaśnień w sprawie uchybień i braku wdrożenia dyrektywy do krajowego porządku prawnego. Jednym z państw członkowskich, które otrzymało komunikat była Polska. To założenie okazało się jednak być zbyt idealistyczne. Jak dziś wygląda sytuacja?
Kara za opóźnienie
Mieliśmy nadzieję, że dzięki temu komunikatowi prace nad projektem ustawy nareszcie nabiorą tempa, ponieważ państwa członkowskie miały obowiązek udzielenia odpowiedzi na komunikat w ciągu dwóch miesięcy od jego otrzymania.
Od września 2022 r., kiedy to minął czas na udzielenie odpowiedzi przez Polskę minęło już sporo czasu, a ustawy jak nie było, tak nie ma.
W lutym 2023 r. Komisja Europejska skierowała do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej sprawy przeciwko 8 państwom członkowskim, które nie implementowały dyrektywy o ochronie sygnalistów. Oprócz Polski na tej liście znajdują się także Niemcy, Czechy, Hiszpania, Włochy i Estonia.
W skardze, która na początku marca 2023 r. trafiła do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Komisja Europejska wskazała, że Polska uchybiła zobowiązaniom wynikającym z konieczności implementacji dyrektywy oraz wniosła o nałożenie kary pieniężnej. To już kolejna sprawa przeciwko Polsce.
Państwa członkowskie Unii Europejskiej były zobowiązane do zaimplementowania dyrektywy do 17 grudnia 2021 r., a pierwszy kwartał 2023 r. nadal nie przyniósł oczekiwanych rozwiązań.
Kolejna wersja projektu
Od ponad trzech miesięcy na stronie Rządowego Centrum Legislacji możemy przeglądać szósty już projekt ustawy o ochronie sygnalistów, a w nim kolejne zmiany i doprecyzowania.
Większość zmian ma charakter porządkujący. Doprecyzowano między innymi charakter ochrony ustawowej sygnalisty, który musi mieć uzasadnione podstawy, żeby sądzić, że przekazywana przez niego informacja dotyczy interesu publicznego. To doprecyzowanie ma zapobiec wykorzystywanie kanału do zgłoszenia naruszeń prawa w celu ochrony własnych interesów sygnalisty.
Zgłoszenia zewnętrzne – „kukułcze jajo”
W szóstej odsłonie projektu ustawy ponownie pochylono się także nad określeniem podmiotów, do których mają trafiać zgłoszenia zewnętrzne.
Wyraźnie widać, że przyjmowanie zgłoszeń zewnętrznych, to „kukułcze jajo”, którego różne instytucje próbują się pozbyć.
Policja
Jeżeli zgłoszona sprawa może być przestępstwem – zgodnie z aktualnym brzmieniem projektu, takie naruszenie należy zgłosić na policję. We wcześniejszym projekcie takimi zgłoszeniami miały zajmować się Komendy Wojewódzkie Policji.
Państwowa Inspekcja Pracy (PIP)
Ciekawym jest sposób włączenia Państwowej Inspekcji Pracy do katalogu organów przyjmujących zgłoszenia zewnętrzne naruszeń prawa. Według projektu, sygnalista będzie miał prawo do zgłoszenia zewnętrznego do PIP każdorazowo, gdy nie będzie wiedział, do właściwości jakiego innego organu należy naruszenie, a PIP będzie miał obowiązek przekazania zgłoszenia do odpowiedniego organu zgodnie z jego właściwością.
Już w uwagach do ostatniego projektu Główny Inspektor Pracy bardzo sceptycznie odnosił się do planowanej roli przejmowania zgłoszeń dotyczących naruszeń spoza obszaru prawa pracy. Wygląda na to, że w aktualnej wersji projektu ustawy PIP przejmowałby i tak wszelkie zgłoszenia, z którymi sygnalista nie będzie wiedział, gdzie pójść. Czyli pewnie w praktyce większość z nich.
Aktualny stan prac
Jak widać na poziome krajowym i międzynarodowym wbrew pozorom sporo się dzieje w temacie wprowadzenia ochrony sygnalistów do Polski. Czy te działania i wydarzenia przyśpieszą implementację dyrektywy w Polsce? Pewnie, nie. Niestety tak naprawdę z praktycznego punktu widzenia przedsiębiorcy te sprawy mają małe znaczenie.
W międzyczasie coś dla przedsiębiorców
Czy szósta wersja projektu jest wersją ostateczną? Tego nie wiemy. Czy projektowane zmiany doczekają się wejścia w życie? Czas pokaże.
Procedury ochrony sygnalistów w Polsce oparte na dyrektywie 1937/2019 wejdą kiedyś w życie, nie wiadomo tylko kiedy dokładnie. Czas oczekiwania na implementację dyrektywy to także czas na przygotowanie się do nowych wyzwań.
Warto spojrzeć na ochronę sygnalistów z perspektywy branżowej. Każdy sektor ma własną specyfikę, co oznacza inny rodzaj potencjalnych zgłoszeń. Mimo wszystko, wydaje się że PIP będzie w jakimś stopniu zaangażowane w ochronę sygnalistów, choćby przez przyjmowanie zewnętrznych zgłoszeń.
Korzystając z naszych doświadczeń, wspólnie z mec. Sabiną Ociepą 23 maja 2023 r. organizujemy webinarium poświęcone ochronie sygnalistów w agencjach pracy tymczasowej, działających w Polsce i Niemczech – serdecznie zapraszamy do udziału!
Agencja pracy tymczasowej pod lupą- sygnaliści i niemieckie kontrole
Data: 23 maja 2023 r.
Godzina: 10:00
Autorzy:
Aleksandra Philips, LL.M., Specjalistka ds. podatku VAT
Dr. jur. Jan Muszyński, Radca prawny
