W związku ze zbliżającym się końcem roku 2021 zachęcamy do rozważenia, czy przysługują Państwu roszczenia, których termin przedawnienia upływa wraz jego końcem. W sprawach, w których 31 grudnia 2021 r. upłynie termin przedawnienia, rekomendujemy jak najszybsze podjęcie działań mających na celu przerwanie jego biegu. Szczególnie biorąc pod uwagę fakt, że brak podjęcia czynności względem tych roszczeń spowoduje, że ich dochodzenie po wskazanym wyżej terminie stanie się nieskuteczne. Po upływie terminu przedawnienia dłużnik może bowiem uchylić się od zaspokojenia roszczenia.
Terminy przedawnień po nowelizacji
W lipcu 2018 r. weszła w życie nowelizacja, która zmieniła zasady obliczania terminu przedawnienia. Zgodnie z obecnie obowiązującym brzmieniem art. 118 k.c., koniec terminu przedawnienia przypada co do zasady na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
Ogólne regulacje i terminy przedawnienia w polskim prawie cywilnymznajdują się w kodeksie cywilnym i wynoszą:
- 3 lata dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz dla roszczeń o świadczenia okresowe chyba że przepis szczególny stanowi inaczej;
- 6 lat dla innych roszczeń, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Wskazany termin przedawnienia został skrócony w drodze nowelizacji, jednakże w przypadku roszczeń, które powstały przed wejściem w życie nowelizacji, należy mieć na uwadze przepisy wprowadzające, które szczegółowo regulują sposób obliczania terminów przedawnienia dla takich roszczeń.
Kodeks cywilny przewiduje również wiele innych, szczególnych terminów przedawnienia, np.:
- roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy przedawniają się z upływem 2 lat;
- roszczenia z tytułu umowy o dzieło przedawniają się z upływem 2 lat od oddania dzieła oraz 2 lata od dnia, w którym dzieło miało być oddane;
- niektóre roszczenia wynikające z umowy zlecenia (m.in. roszczenie o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków, które przysługuje osobom, które stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią się czynnościami danego rodzaju) również przedawniają się z upływem 2 lat.
Jeśli zatem mają Państwo niezapłacone przez kontrahenta faktury z 2019 r. z tytułu sprzedaży, najprawdopodobniej ich termin przedawnienia upłynie z końcem bieżącego roku.
Co można zrobić, by uniknąć przedawnienia w stosunku do tych roszczeń?
Naprzeciw wychodzi instytucja przerwania terminu przedawnienia. W tym miejscu należy podkreślić, że przerwanie terminu przedawnienia, które spowoduje, że termin przedawnienia zacznie biec od nowa, musi być skuteczne.
4 sposoby na przerwanie terminu przedawnienia
1) Wniesienie pozwu
Aby przerwać bieg przedawnienia poprzez wniesienie pozwu przed upływem jego terminu, pozew musi zostać złożony skutecznie. Co w praktyce oznacza, że nie jest on obarczony brakami formalnymi i jest prawidłowo opłacony (lub został złożony wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów wniesienia pozwu). W sytuacji, w której pozew nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych lub jeżeli od pozwu nie uiszczono należnej opłaty, sąd wezwie do poprawienia, uzupełnienia lub opłacenia pisma w terminie tygodniowym. Pismo poprawione, uzupełnione lub opłacone w tym terminie wywołuje skutki od chwili jego wniesienia – w tym również w postaci skutku przerwania terminu przedawnienia. Jeżeli jednak braki pomimo wezwania nie zostaną uzupełnione, a pismo poprawione albo opłacone – sąd zwróci pozew. Pismo zwrócone nie wywołuje natomiast żadnych skutków – w takim przypadku nie zostanie zatem przerwany bieg terminu przedawnienia.
2) Zawezwanie do próby ugodowej
Zawezwanie do próby ugodowej składa się do sądu rejonowego właściwego dla strony przeciwnej, a w przypadku braku podstaw do ustalenia tej właściwości – do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania albo siedziby wzywającego. Wskutek zawezwania do próby ugodowej wszczynane jest tzw. postępowanie pojednawcze, którego celem jest zawarcie ugody przed sądem. W wezwaniu należy zwięźle oznaczyć sprawę i przedstawić propozycje ugodowe. Postępowanie pojednawcze obejmuje rokowania ugodowe stron. Przy czym warto pamiętać, że sąd nie prowadzi w jego ramach postępowania dowodowego.
W praktyce i w judykaturze budzi kontrowersje, czy zawezwanie do próby ugodowej powinno prowadzić do przerwania biegu przedawnienia. Formułowane są różne, przeciwstawne poglądy na ten temat, które wynikają przede wszystkim z tego, że zdaniem wielu prawników instytucja zawezwania do próby ugodowej często jest nadużywana i wykorzystywana tylko i wyłącznie dla celów przerwania terminu przedawnienia.
Zagadnienie zawezwania do próby ugodowej a przerwanie biegu przedawnienia przedstawione zostało Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia w formie uchwały w październiku 2020 r.. Mimo, iż upłynął już rok, uchwała Sądu Najwyższego w tej kwestii nie została jeszcze wydana. Mamy nadzieję, że jej wydanie rozstrzygnie dotychczasowe wątpliwości dotyczące skuteczności przerwania terminu przedawnienia przez zawezwanie do próby ugodowej.
3) Uznanie roszczenia przez dłużnika
Uznanie roszczenia to kolejny sposób, który skutkuje przerwaniem terminu przedawnienia. Wyróżnia się:
- uznanie właściwe – rozumie się przez to umowę pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem, w której dłużnik potwierdza istnienie swojego obowiązku i zobowiązuje się do jego realizacji. Celem zawierania takich umów jest nie tylko przerwanie biegu przedawnienia, ale także ustalenie roszczenia, jego wysokości i czasami jego zabezpieczenie. Przykładem takie uznania jest np. zawarcie ugody;
- uznanie niewłaściwe – jest to oświadczenie wiedzy dłużnika, z którego wynika, że jest on świadomy istnienia roszczenia. Takie oświadczenie nie musi być sformułowanie wprost – może wynikać np. z prośby o rozłożenie należności na raty czy odroczenie terminu płatności.
4) Wszczęcie mediacji
Przerwanie biegu przedawnienia następuje z chwilą wszczęcia mediacji przez stronę, a więc w chwili doręczenia mediatorowi poprawnego wniosku o przeprowadzenie mediacji. Jeśli jednak druga strona nie wyrazi zgody na mediację lub mediator odmówi przeprowadzenia mediacji, wówczas jej wszczęcie nie będzie skuteczne, a tym samym bieg przedawnienia nie zostanie przerwany.
Podsumowanie
Przed końcem roku warto dokonać przeglądu spraw, z którymi związane są jakiekolwiek roszczenia. W wyniku nowelizacji kodeksu cywilnego, która weszła w życie w 2018 r., zmieniły się zasady obliczania terminu przedawnienia, którego koniec przypada co do zasady na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
W każdej z możliwych form przerwania biegu terminu przedawnienia konieczne są określone czynności, warunkujące skuteczność takiego działania.
Autor:
Katarzyna Kowalewska-Glegoła, LL.M., Radca prawny
