Obowiązkiem każdego pracodawcy, bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników, jest przeciwdziałanie mobbingowi. Obowiązek powstrzymywania się od praktyk mobbingowych nie odnosi się jedynie do zachowań własnych pracodawcy, lecz także do egzekwowania od pozostałych członków organizacji zachowań etycznych, nienaruszających godności pozostałych współpracowników. Jednym z rozwiązań możliwych do wprowadzenia w firmie, jako element działań prewencyjnych, jest komisja antymobbingowa. Należy jednak pamiętać, że jej powołanie nie zwalnia pracodawcy z odpowiedzialności.
Jak pracodawca może realizować obowiązek przeciwdziałania mobbingowi?
Powszechnie obowiązujące przepisy nie wskazują form realizacji tego obowiązku.
Niestety dopiero materializacja odpowiedzialności pracodawcy za przeciwdziałanie mobbingowi oraz za działania pozostałych współpracowników w tym obszarze często staje się impulsem do opracowania oraz wdrożenia w organizacji procedury antymobbingowej.
Czym jest komisja antymobbingowa? Kiedy i jak ją wyłonić?
Procedury antymobbingowe mogą stanowić odrębny dokument lub być częścią aktów wewnątrzzakładowych organizacji, takich jak regulamin pracy. Najczęściej, to właśnie w takim dokumencie, opisującym zasady postępowania na wypadek pojawienia się sytuacji trudnej w organizacji, dochodzi do powołania organu pomocniczego, jakim jest komisja antymobbingowa, określenia jej składu oraz sposobu działania.
Na powołanie specjalnej komisji antymobbingowej pracodawca może zdecydować się również dopiero po zgłoszeniu przez członka organizacji sytuacji trudnej. W takim wypadku powołanie komisji antymobbingowej będzie jednak jedynie elementem zarządzania sytuacją patologiczną zgłoszoną przez pracownika, a nie elementem szeroko rozumianej prewencji antymobbingowej, co w przypadku ewentualnego postępowania sądowego może mieć duże znaczenie, rzutując negatywnie na sytuację pracodawcy jako strony zobowiązanej do podejmowania działań prewencyjnych.
Cele powołania komisji antymobbingowej, sposób procedowania
Komisja antymobbingowa jako organ powołany przez pracodawcę do podjęcia działań mających na celu wyjaśnienie, czy w organizacji doszło do mobbingu, zajmuje się między innymi:
- ustaleniem przejawów mobbingu – poprzez spotkania oraz rozmowy z osobą zgłaszającą mobbing, osobą podejrzaną o mobbing oraz świadkami sytuacji potencjalnie kwalifikowanych jako mobbing;
- formułowaniem propozycji dla pracodawcy w zakresie zapobiegania i usuwania skutków mobbingu;
- zgromadzeniem dla pracodawcy informacji i dokumentacji koniecznej do podjęcia odpowiednich decyzji strategicznych.
Raport z działania komisji
Wynikiem postępowania wyjaśniającego przeprowadzonego przez komisję antymobbingową jest raport zawierający propozycję usunięcia skutków i zapobiegania na przyszłość sytuacjom trudnym, w tym propozycję rozwiązania sporu w oparciu o wszystkie zebrane informacje. Raport stanowi dla pracodawcy podstawę do wyciągnięcia konsekwencji wobec osób odpowiedzialnych za dopuszczenie się zachowań mobbingowych oraz do wdrożenia działań naprawczych w organizacji.
Postępowanie przed komisją antymobbingową ma charakter poufny.
Skład komisji antymobbingowej
Z uwagi na to, że komisja antymobbingowa powinna mieć charakter bezstronny, w jej skład powinny wejść następujące osoby:
- przedstawiciel pracowników;
- przedstawiciel pracodawcy – zwykle osoba z działu HR;
- osoba trzecia, wskazana wspólnie przez pracodawcę i pracownika (mediator, psycholog, prawnik, inny ekspert zewnętrzny).
Skład komisji antymobbingowej powinien być co najmniej trzyosobowy. Ważne jest, by w komisji znalazły się osoby z różnych grup pracowniczych, których wiedza i doświadczenie życiowe dadzą gwarancję obiektywnego i wnikliwego zbadania danej sprawy.
Pracodawca, który zdecydował się na powołanie tego organu w ramach ogólnej polityki antymobbingowej (tj. na etapie przed otrzymaniem zgłoszenia mobbingu od członka organizacji) może zdecydować:
- czy powołana komisja będzie miała charakter stały czy też będzie tworzona odrębnie do każdego postępowania wyjaśniającego;
- czy w skład komisji będą wchodzili tylko pracownicy firmy czy także zewnętrzni eksperci.
Odpowiedzialność za działania komisji antymobbingowej
Nieodzownym pytaniem w zakresie działalności komisji antymobbingowej w organizacji jest kwestia odpowiedzialności za błędy komisji popełnione w toku postępowania wyjaśniającego, polegające na przykład na:
- błędnym ustaleniu stanu faktycznego;
- niewysłuchaniu wszystkich zainteresowanych osób;
- braku obiektywizmu.
Pamiętajmy, że rezultatem prac komisji antymobbingowej jest raport, w oparciu o który pracodawca podejmuje między innymi decyzje personalne (np. przeniesienie pracownika na inne stanowisko).
Komisja antymobbingowa w orzecznictwie sądów
Jak wynika z orzecznictwa, komisja antymobbingowa jest jedynie organem pomocniczym pracodawcy w walce ze zjawiskiem mobbingu, stanowiąc tym samym przejaw realizacji jego obowiązków ustawowych. W konsekwencji oznacza, że to pracodawca odpowiada za błędy komisji, których ta dopuszcza się realizując zadania pracodawcy z zakresu prewencji.
Znaczenie komisji antymobbingowej dla organizacji
Żaden przepis ustawowy nie zobowiązuje pracodawcy do powoływania komisji antymobbingowej, nie określa jej zadań ani sposobu przeprowadzania postępowania wyjaśniającego.
Mimo to w naszej ocenie powołanie komisji antymobbingowej – najlepiej w dokumencie opisującym procedurę antymobbingową – stanowi przejaw dbałości o dobro zakładu pracy oraz realizacji obowiązku przeciwdziałania mobbingowi.
Ponadto, działalność komisji antymobbingowej w organizacji współtworzy pozytywny wizerunek organizacji, wpływając na kulturę organizacji, wydajność pracowników oraz prestiż w obrocie.
Pamiętajmy jednak o właściwym doborze składu komisji antymobbingowej oraz o zapewnieniu jej przyszłego profesjonalnego działania. Dużą rolę w tym wypadku odgrywa właściwie sporządzona procedura antymobbingowa.
Autorka:
Paula Staszak-Urbańska, LL.M., Aplikantka radcowska
